Αλέξανδρος Καραμανλάκης - 29/8/1912 Το πρώτο αεροπορικό ατύχημα στην Ελλάδα

[AGV]

Πρόκειται για το πρώτο αεροπορικό ατύχημα στην ιστορία της Ελλάδας, και τον πρώτο Έλληνα νεκρό αεροπόρο. Την εποχή εκείνη η αεροπορία δεν ήταν παρά ένα ακριβό σπορ μάλλον ή και θέαμα. Δεν υπήρχε καμιά συμφωνία για την αεροπορία, αλλά ούτε και νηολόγιο. Το ημερολόγιο στην Ελλάδα έγραφε 29 Αυγούστου 1912 αλλά για την υπόλοιπη Ευρώπη 11 Σεπτεμβρίου 1912 (η Ελλάδα συγχρονίστηκε με το Γρηγοριανό ημερολόγιο και την υπόλοιπη Ευρώπη το 1923 οπότε η 16η Φεβρουαρίου του 1923 μετονομάστηκε σε 1η Μαρτίου του 1923).
Το πρωί της 29ης Αυγούστου 1912 ο Αλέξανδρος Καραμανλάκης ετοίμασε το αεροπλάνο του τύπου Μπλεριώ και απογειώθηκε από την περιοχή του «αεροδρομίου» του Φαληρικού Δέλτα της Αθήνας (όπου έγινε αρχότερα ο ιππόδρομος και αργότερα το ίδρυμα Νιάρχου) με προορισμό την Πάτρα.
Λίγο μετά τις 8 το πρωί το αεροπλάνο του κατέπεσε στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ των χωριών Στομίου και Λυγιάς, ενώ ο Καραμανλάκης βαριά τραυματισμένος πνίγηκε στην προσπάθειά του να κολυμπήσει μέχρι την ακτή που απείχε γύρω στα 150 μέτρα από της πτώσης.
Οι εφημερίδες της εποχής την επόμενη ημέρα έγραφαν:
Εφημερίδα "ΕΜΠΡΟΣ", 30/8/1912
Εφημερίδα "ΣΚΡΙΠ", 30/8/1912

Και σύμφωνα με την εφημερίδα «Εμπρός», Παρασκευή 31/8/1912, σελ 2-3 («Συμπληρωματικαί λεπτομέρειαι δια τον αεροπορικόν δρόμον»).:
«Στις 7:45 το πρωί το αεροπλάνο φάνηκε να περνά πάνω από το Λουτράκι σε αρκετά μεγάλο ύψος με καταπληκτική ταχύτητα. Λόγω του ύψους του οι αγρότες και οι χωρικοί στην ξηρά τον εξέλαβαν σαν αετό και τον παρακολουθούσαν να διασχίζει το γαλάζιο του ουρανού ενώ χτυπιόταν από βιαιότατο αντίθετο άνεμο εξαιτίας του οποίου τεράστια αφρίζοντα κύματα υπήρχαν στον Κορινθιακό κόλπο. Όλη η θάλασσα ήταν αγριεμένη και κάτασπρη από τους αφρούς των κυμάτων Τα ρεύματα του αέρα γινόντουσαν όλο και ισχυρότερα και το αεροπλάνο άρχισε να μην υπακούει στον χειρισμό του αεροπόρου. Ανέβαινε και κατέβαινε απότομα. Κλυδωνιζόταν παραδερνόμενο από τους ανέμους.»
Εφόσον η πληροφορία είναι αξιόπιστη, τότε σύμφωνα με τους μετεωρολογικούς πίνακες, ο άνεμος ήταν γύρω στα 9 μποφώρ ή 80 χλμ/ώρα που ισοδυναμούσε σχεδόν στην μέγιστη ταχύτητα που μπορούσε να πιάσει το Μπλεριώ. Το να προχωρήσει κάτω από αυτές τις συνθήκες ισοδυναμούσε με τρέλα, η οποία όμως οφειλόταν στις επανειλημμένες προσπάθειες του Καραμανλάκη να ολοκληρώσει το συγκεκριμένο εγχείρημα.

 

[AGV]

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, προκύπτουν μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για το ατύχημα για τα οποία θα ήθελα τα σχόλιά σας:

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ​

Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» φύλλο 30-Αυγ-1912 σελ. 2 («ΚΑΚΟΣ ΟΙΩΝΟΣ»): «… απηδαφίσθη πετών την 5 και 40 της πρωίας. … διηυθύνθη κατ’ ευθείαν προς την Σαλαμίνα» (από την περιοχή που σήμερα βρίσκεται ο κήπος του Ιδρύματος Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος).

Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» φύλλο 30-Αυγ-1912 σελ. 2 («ΤΙ ΜΑΣ ΕΙΠΕΝ Ο κ. ΣΤΡΑΤΟΣ»): «…είναι γνωστόν ότι το αεροπλάνον διατρέχει με ταχύτητα 80-100 μιλίων την ώραν»

Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» φύλλο 31-Αυγ-1912 σελ. 2 («ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ ΔΙΑ ΤΟΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΝ ΔΡΟΜΟΝ»): «Την 7:45’ της πρωίας το αεροπλάνον εθεάθη διερχόμενον άνωθεν του Λουτρακίου εις αρκετά μεγάλον ύψος με καταπλήσουσαν ταχύτητα. … Όλη η θάλασσα ήτο αγριεμένη και κάτασπρη από τους αφρούς των κυμάτων. Τα ρεύματα του αέρος ολοέν εγίνοντο ισχυρότερα… Είχε φθάσει πέραν της ακτής του χωρίου Στομίου, οπότε ισχυρότερα ρεύματα τον συνήντησαν. Ο Καραμανλάκης, βλέπων ότι ήτο αδύνατον εις αυτόν να προχωρήσει ηθέλησε να προσγειωθεί εις την ακτήν της Λυγιάς μέχρις ότου κοπάσει ο άνεμος. Ευρίσκετο εις ύψος 200 μέτρων διευθυνόμενος προς την ακτήν.» («Η ΠΤΩΣΙΣ»): «Αίφνης όμως βιαιότατον ρεύμα αέρος συγκλονίζει το αεροπλάνον και δια μιας πίπτει εις την μαινομένην θάλασσαν μετά του αναβάτου εις απόστασιν 300 βημάτων από της ακτής εις βάθος 8 οργυιών και πλέον»

Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» φύλλο 31-Αυγ-1912 σελ. 3 («ΜΙΑ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ»): «Το ωρολόγιον αυτό (σημ. του Καραμανλάκη) είχε σταματήσει δεικνύον ώραν 8 και 21λ. … πληροφορίαν των χωρικών οίτινες είδον την τραγικήν σκηνήν ότι το αεροπλάνον έπεσεν εις την θάλασσαν την 7ην ώραν και 40’ λεπτά …» (Στόμιο – Λυγιά).

Απόσταση ΙΠΣΝ – Στόμιο = 110 km, ΙΠΣΝ – Λουτράκι = 64 km, Λουτράκι – Στόμιο = 46 km

ΑΝΑΛΥΣΗ​

Υπάρχει σαφώς μια αντίφαση όσον αφορά τους χρόνους που αναφέρονται. Σύμφωνα με αυτές 7:45’ περνούσε πάνω από το Λουτράκι, αλλά 7:40’ έπεσε στη θαλάσσια περιοχή της Λυγιάς (απόσταση 46km), ενώ το ρολόι του Καραμανλάκη σταμάτησε στις 8:21’. Προφανώς το θέμα έχει να κάνει ότι το 1912 οι ακρίβειες των (μηχανικών) ρολογιών ήταν χαμηλές (ένα ρολόι μπορούσε να μετρά σφάλμα 5 λεπτά την ημέρα, με ακριβέστερα τα ελβετικά ρολόγια που ήταν πανάκριβα και το σφάλμα τους ήταν μικρότερο από 1 λεπτό την ημέρα). Εδώ θα πρέπει να δώσουμε βάση μάλλον στα στοιχεία που αναφέρονται στο ρολόι του Καραμανλάκη μιας και είναι η μόνη σταθερή βάση μέτρησης, άρα το σφάλμα είναι σταθερό σε όλες τις μετρήσεις, ενώ σαν ρολόι αεροπόρου περιμένουμε ότι θα ήταν αυξημένης ακρίβειας, και να υποθέσουμε ότι σταμάτησε με την πρόσκρουση στη θάλασσα, οπότε και ο ίδιος χτύπησε σε στηρίγματα του αεροσσκάφους, ενδεχομένως και το ρολόι του.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, η απογείωση πραγματοποιήθηκε στις 29-Αυγ-1912 5:41 πμ (το 1912 η Ελλάδα είχε ακόμη το παλαιό – δικό της - ημερολόγιο, που σημαίνει ότι για το σημερινό ημερολόγιο που είναι συγχρονισμένο με τον υπόλοιπο κόσμο, ήταν 12-Σεπτεμβρίου), ενώ η πτώση ήταν στις 29-Αυγ-1912 8:21 πμ.

Από αυτά βγαίνει διάρκεια πτήσης 2 ώρες και 41 λεπτά. Συνεπώς μέση ταχύτητα πτήσης ως προς το έδαφος ήταν 41km/Hr.

Από τα στοιχεία που έχουμε από τον τότε Υπουργό Ναυτικών Στράτο, η ταχύτητα του αεροπλάνου ήταν 80 – 100 μίλια ανά ώρα (ταχύτητα ως προς τον αέρα). Αν θεωρήσουμε την ταχύτητα ως προς τον αέρα 80 μίλια ανά ώρα που σημαίνει περί τα 130 km/Hr, βγαίνει η μέση ταχύτητα του αέρα 130 km/Hr – 41 km/Hr = 89 km/Hr ενώ σύμφωνα με τις περιγραφές ο άνεμος ήταν ριπαίος. Αυτό σημαίνει γύρω τα 10 Beaufort που ταυτίζεται με την πληροφορία από το Λουτράκι ότι «όλη η θάλασσα ήτο αγριεμένη και κάτασπρη από τους αφρούς των κυμάτων».

Αν η μέση ταχύτητα του αεροσκάφους ως προς το έδαφος ήταν σταθερή, υπόθεση που δεν ισχύει σύμφωνα με τις περιγραφές αφού αναφέρεται ότι «τα ρεύματα του αέρος ολοέν εγίνοντο ισχυρότερα» συνεπώς η ταχύτητα ως προς το έδαφος μικρότερη, το πέρασμα από το Λουτράκι δεν μπορούσε να γίνει αργότερα από τις 29-Αυγ-1912 7:13 πμ.

Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα θύελλα 10 Beaufort και μάλιστα με ριπαίους ανέμους, για ένα τέτοιο αεροπλάνο ήταν τελείως απαγορευτική. Αλλά την εποχή εκείνη δεν υπήρχε πρόγνωση καιρού, ούτε οι αεροπόροι είχαν γνώσεις σχετικές. Το αποτέλεσμα αναπόφευκτο : «βιαιότατον ρεύμα αέρος συγκλονίζει το αεροπλάνον και δια μιας πίπτει εις την μαινομένην θάλασσαν μετά του αναβάτου».